Zelfbewoningsplicht is een restrictie of verplichting die kan worden opgelegd aan de koper van een woning. Deze restrictie houdt in dat de woning uitsluitend door de eigenaar zelf bewoond dient te worden, en niet verhuurd of anderszins gebruikt mag worden.
De zelfbewoningsplicht kan op verschillende manieren worden vastgelegd. In sommige gevallen wordt het opgenomen in het koopcontract, waarbij de koper zich verplicht om de woning minimaal een bepaalde periode zelf te bewonen. Dit kan bijvoorbeeld een termijn van vijf jaar zijn, waarin de koper de woning niet mag verhuren of verkopen.
De zelfbewoningsplicht kan ook worden opgenomen in de statuten van een Vereniging van Eigenaren (VvE). In dat geval geldt de verplichting voor alle eigenaren binnen de VvE en niet alleen voor de individuele koper. Dit kan voorkomen bij nieuwbouwprojecten of bij appartementencomplexen waarbij de gemeente of projectontwikkelaar wil waarborgen dat de woningen daadwerkelijk worden bewoond en niet uitsluitend worden gekocht als investering.
Een belangrijke reden voor het opleggen van een zelfbewoningsplicht is het tegengaan van speculatie op de woningmarkt. Het biedt een zekerheid dat de woning daadwerkelijk gebruikt wordt als hoofdverblijf en niet als tweede woning, vakantiewoning of als beleggingsobject. Dit kan bijdragen aan het behoud van een gezonde en dynamische woningmarkt, waarin woningen beschikbaar blijven voor mensen die daadwerkelijk een eigen (hoofd)woning zoeken.
Het niet naleven van de zelfbewoningsplicht kan verschillende gevolgen hebben. In het geval van een privaatrechtelijke verplichting in het koopcontract kan dit resulteren in het verbeuren van een boete of het opeisen van schadevergoeding door de verkoper. Bij een vereniging van eigenaren kan het naleven van de zelfbewoningsplicht worden afgedwongen door het bestuur van de VvE, met mogelijk ook boetes of andere sancties als gevolg.
In het algemeen is het belangrijk dat woningkopers zich bewust zijn van de eventuele zelfbewoningsplicht bij de aankoop van een woning. Dit kan invloed hebben op de toekomstige plannen en mogelijkheden met betrekking tot de woning, zoals het verhuren ervan of het gebruik als tweede woning. Het is daarom raadzaam om bij twijfel of vragen hierover advies in te winnen bij een makelaar of juridisch specialist.