Opstalrecht is een juridisch begrip dat verwijst naar het recht om gebruik te maken van een stuk grond dat eigendom is van iemand anders dan de gebruiker. Het is een zakelijk recht dat wordt gevestigd door een notariële akte en ingeschreven in het kadaster.
Het opstalrecht geeft de houder ervan het recht om op, onder of boven de grond van een ander een gebouw, constructie of werk te hebben en te houden. Dit betekent dat iemand met een opstalrecht het recht heeft om op die grond een gebouw te bouwen en te behouden, zelfs als deze grond niet zijn eigendom is. Het is dus een belangrijk recht voor degene die het gebouw wil gebruiken, maar niet het eigendom van de grond wil of kan verkrijgen.
Het opstalrecht kan bijvoorbeeld voorkomen bij situaties waarin een persoon een ander toestaat om een gebouw op zijn/haar grond te bouwen, terwijl de grondeigenaar de eigendom behoudt. Dit kan voorkomen bij het plaatsen van een tuinhuisje op het perceel van een ander, het bouwen van een woning op grond van een erfpachter, of het plaatsen van zonnepanelen op het dak van een ander.
Het opstalrecht wordt vaak vastgelegd in een notariële akte, waarin de rechten en plichten van zowel de eigenaar van de grond als de houder van het opstalrecht worden beschreven. Deze akte wordt vervolgens ingeschreven in het kadaster, zodat het voor iedereen duidelijk is dat er een opstalrecht rust op het desbetreffende stuk grond.
Het opstalrecht geeft de houder ervan ook de mogelijkheid om het gebouw of de constructie te verkopen, te verhuren, te verbouwen of anderszins te gebruiken, zolang dit binnen de grenzen van het opstalrecht en de wettelijke voorschriften valt. De grondeigenaar kan echter niet zomaar het opstalrecht beëindigen, tenzij dit recht is komen te vervallen door bijvoorbeeld verloop van tijd of betaling van een afkoopsom.
Kortom, opstalrecht is het recht om gebruik te maken van een stuk grond dat eigendom is van iemand anders, wat inhoudt dat men het recht heeft om er een gebouw op te (laten) hebben en te behouden. Het is een juridisch instrument dat wordt gebruikt om rechten en plichten van zowel de grondeigenaar als de gebruiker van het opstalrecht vast te leggen.